ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗ ΤΩΝ ΟΡΥΧΕΙΩΝ
Με βάση τα παραθέματα και τις ιστορικές σας γνώσεις α) να επισημάνετε τους παράγοντες που οδήγησαν στην ανάπτυξη της εκμετάλλευσης του υπεδάφους κατά το 19ο αιώνα στην Ελλάδα και β) Σε ποιες περιοχές της Ελλάδας αναπτύχθηκαν μεταλλευτικές δραστηριότητες και ποια η σημασίας τους για την ελληνική οικονομία.
ΠΑΡΑΘΕΜΑ Α
«...Από τον ορυκτό πλούτο της χώρας είχε αξιοποιηθεί ως τα μέσα του 19ου αιώνα κυρίως η σμύριδα της Νάξου, που αποτελούσε εξαγώγιμο προϊόν. Με το νόμο ΣΒ΄ της 18ης Ιουλίου 1852, η εκμετάλλευση των ορυχείων είχε δοθεί ύστερα από δημοπρασία στον Άγγλο Ρίτσαρντ Άμποτ με ευνοϊκούς όρους για το δημόσιο. Η παραγωγή σμύριδας έφθασε το 1856 τις 40.000 καντάρια, ενώ το 1859 η εξαγωγή της απέφερε 256.424 δρχ. Άλλο εξαγώγιμο ορυκτό ήταν η θηραική γη που απέφερε τον ίδιο χρόνο 141.354 δρχ. Αμέσως μετά τη σμύριδα άλλο εκμεταλλεύσιμο υλικό ήταν ο λιγνίτης. Αν και είχε εντοπισθεί στο Μαρκόπουλο Αττικής από παλιά η ύπαρξη στρωμάτων του, τελικά μόνο τα κοιτάσματα της Κύμης ήταν ικανοποιητικά από άποψη εκμεταλλεύσεως, παρόλο που η χρησιμοποίηση του στα πλοία παρείχε τη δυσκολία της μη συναγωνιστικότητας σε σχέση με τους αγγλικούς λιγνίτες, γιατί θα απαιτούσε για ισόποση θερμαντική απόδοση μεγαλύτερους αποθηκευτικούς χώρους πάνω στο πλοίο. Μια σειρά ορυκτών, όπως οι γύψοι της Μήλου, κυρίως όμως τα μάρμαρα της Πεντέλης, της Πάρου, της Τήνου, της Ελευσίνας και του Ταϋγέτου δεν πρόσφεραν ακόμα αξιόλογο οικονομικό ενδιαφέρον».
ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ, ΤΟΜΟΣ ΙΓ
ΠΑΡΑΘΕΜΑ Β
«...Μία θετική προσπάθεια για την άρση των εμποδίων στον τομέα ορισμένων βιομηχανικών υλών σημειώθηκε το 1867 με την ψήφιση νόμου «περί μεταλλείων και ορυκτών». Ο νόμος εκείνος σκοπό είχε να ενθαρρύνει τις ξένες επενδύσεις και να στρέψει την εγχώρια αποταμίευση στην εκμετάλλευση του πλούτου της ελληνικής γης. Πραγματικά, μέσα σε λίγα χρόνια από την ψήφιση του νόμου σημειώθηκε ένας πρωτοφανής για τα ελληνικά χρονικά πυρετός για την έρευνα και εκμετάλλευση του ελληνικού υπεδάφους».
ΙΣΤΟΡΙΑ ΝΕΟΤΕΡΗ ΚΑΙ ΣΥΓΧΡΟΝΗ, ΤΟΜΟΣ Γ
Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ
Με βάση τα παραθέματα και τις ιστορικές σας γνώσεις να εξετάσετε α) την αναγκαιότητα ίδρυσης κεντρικής Τράπεζας στην Ελλάδα και β) να παρουσιάσετε τις δραστηριότητες της Εθνικής Τράπεζας και το ρόλο της στην ελληνική οικονομία.
ΠΑΡΑΘΕΜΑ Α
«...Τέλος θα αναφερθούμε σε έναν τρίτο μηχανισμό απορρόφησης μέρους του αγροτικού πλεονάσματος: πρόκειται για την τοκογλυφία που λυμαίνονταν την ύπαιθρο. Όπως σημειώνει ο Πολύζος, η τοκογλυφία κυριαρχούσε παντού με την ανοχή των κυβερνήσεων και τη συνδρομή των δικαστηρίων που δεν έβαζαν όριο στον τόκο. Πραγματικά, η νομοθεσία με βάση το ρωμαϊκό-βυζαντινό δίκαιο δεχόταν απεριόριστο τόκο και δεν αναγνώριζε το εθιμικό δίκαιο που τον είχε περιορίσει στο 13%...
Οι τοκογλύφοι που αποτελούσαν ένα ακόμα συστατικό στρώμα της ελληνικής αστικής τάξης, στο α΄ μισό του 19ου αιώνα, υφαρπάζοντας το μερίδιό τους από το πλεόνασμα της αγροτικής παραγωγής και ωθώντας σε εμπορικοποίηση, συχνά δεν ήταν άλλοι από τους τοπικούς άρχοντες, τους εμπόρους, ακόμα και τους πλούσιους χωρικούς. Οι φόροι, τα εμπορικά κυκλώματα και η τοκογλυφία αποτελούν έτσι τις κύριες μορφές που συμπορεύονται με την αυξανόμενη ενσωμάτωση των ανεξάρτητων μικροκαλλιεργητών στο εκχρηματισμένο εμπορικό σύστημα». ΤΣΟΥΚΑΛΑΣ
ΠΑΡΑΘΕΜΑ Β
«...Με βασιλικό διάταγμα της 30 Μαρτίου 1841 ιδρυόταν η Εθνική Τράπεζα στην Αθήνα, ιδιοκτησία μιας εταιρείας μετόχων. Το αρχικό της κεφάλαιο, 5.000.000 δρχ, θα διετίθετο σε 5.000 μετοχές των 1.000 δρχ. Τουλάχιστον 1.000 μετοχές θα αγόραζε το κράτος. Την Τράπεζα θα διοικούσε επιτροπή που θα εκλέγονταν σε γενική συνέλευση μετόχων, αλλά τις επιχειρήσεις της θα ήλεγχε βασιλικός επίτροπος. Η Τράπεζα θα είχε το δικαίωμα να εκδώσει τραπεζογραμμάτια που δεν ξεπερνούσαν τα 2/5 της αξίας των κεφαλαίων της. Το αρχικό της κεφάλαιο έφθασε σε 1.468.000 δρχ και οι 1500 μετοχές της αγοράστηκαν από το κράτος (600), από τον τραπεζικό οίκο του Εϋνάρδου (300), από τους αδερφούς Ζωσιμάδες (250), από το βασιλιά Λουδοβίκο Β΄(200) και τον Κ. Βράνη (150). Πρώτος της διοικητής υπήρξε ο Γεώργιος Σταύρου.
ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ, ΤΟΜΟΣ ΙΓ
Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑΣ
Με βάση τα παραθέματα και τις ιστορικές σας γνώσεις να εξετάσετε α)Ποια ήταν η πορεία ανάπτυξης της ελληνικής βιομηχανίας κατά το 19ο αιώνα και για ποιους λόγους παρέμεινε στάσιμη μέχρι το 1913 και β)Σε ποιους τομείς αναπτύχθηκε η ελληνική βιομηχανία τα πρώτα χρόνια μετά την Ανεξαρτησία και σε ποιους στα τέλη του 19ου αιώνα;
ΠΑΡΑΘΕΜΑ Α
«...Η ανάπτυξη της βιομηχανίας ήταν γενικά πολύ αργή και στις αρχές του αιώνα μας υπήρχαν ελάχιστοι βιομηχανικοί εργάτες. Αν λοιπόν η αργόρυθμη αυτή πορεία εξηγείται από την έλλειψη επαρκών κεφαλαίων μέχρι το 1870, για το επόμενο χρονικό διάστημα το θέμα περιπλέκεται: παρά τα σημαντικά ποσά που εισρέουν για τη συγκρότηση της αναγκαίας τεχνικής υποδομής, παρά την ανάπτυξη του τραπεζικού συστήματος και τον πολλαπλασιασμό της χρηματικής ρευστότητας, οι βιομηχανικές επενδύσεις παραμένουν σχετικά περιορισμένες. Δίχως να έχουμε την πρόθεση να διερευνήσουμε σε βάθος το πρόβλημα, είναι βέβαιο ότι η νοοτροπία βραχυπρόθεσμης κερδοσκοπίας, που συνοδεύει τον αντιπαραγωγικό προσανατολισμό αυτής της πρώτης χρηματιστικής αστικής τάξης, μια νοοτροπία από την οποία επηρεάστηκαν άφευκτα και οι σημαντικότερες αυτόχθονες οικονομικές δυνάμεις, αποτελεί την άλλη όψη της γενικότερης επιφυλακτικότητας του συνόλου της ελληνικής αστικής τάξης προς τις βιομηχανικές επενδύσεις. Αν, λοιπόν στην Ελλάδα, η ανάπτυξη μιας εθνικής αστικής τάξης δεν πραγματοποιήθηκε με άξονα τις βιομηχανικές δραστηριότητες αυτό δεν οφείλεται ούτε στην απουσία αυτόχθονων επιχειρηματικών φορέων ούτε στην έλλειψη κεφαλαίων αλλά ούτε και στην άμεση επέμβαση των μεγάλων καπιταλιστικών δυνάμεων του κέντρου. Οφείλεται μάλλον στις συνθήκες δημιουργίας του πυρήνα της ελληνικής άρχουσας τάξης, που φάνηκε να αναδύεται ξαφνικά χάρη στη νέα διεθνή συγκυρία».
ΠΑΡΑΘΕΜΑ Β
«...Μεταξύ 1875 και 1889 παρατηρείται μια αύξηση από 95 σε 145 εργοστάσια. Αλλά από τις 50 νέες μονάδες, οι 44 ήταν αλευρόμυλοι και οι 4 ελαιοτριβεία. Επιπλέον, οι περισσότερες εξυπηρετούσαν τη σιτοπαραγωγή της Θεσσαλίας και της Άρτας και πολλές προσαρτήθηκαν στην Ελλάδα, μαζί με τις επαρχίες αυτές το 1881. Επομένως η αύξηση δε δείχνει εκβιομηχάνιση: απλώς κατοπτρίζει την εδαφική επέκταση της χώρας και την αντίστοιχη αύξηση του πληθυσμού».ΔΕΡΤΙΛΗΣ, ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣ ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ
ΠΑΡΑΘΕΜΑ Γ
| ΕΤΟΣ | ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΕΣ | ΕΡΓΑΤΕΣ | ΙΠΠΟΔΥΝΑΜΗ | ΑΞΙΑ ΕΡΓ/ΩΝ |
| 1867 | 22 | 7.300 | 300 | - |
| 1873 | 95 | 7.342 | 1.967 | 20.000.000 |
| 1875 | 95 | - | - | 26.000.000 |
| 1878 | 108 | - | 2.884 | - |
| 1889 | 145 | - | 8.568 | - |
| 1892 | - | - | 10.000 | 42.000.000 |
| 1904 | - | - | - | 56.000.000 |
| 1917 | 2.213 | 35.500 | 70.000 | 200.000.000 |
| 1920 | 2.905 | 59.120 | 110.000 | 220.000.000 |
ΤΟ ΔΙΚΤΥΟ ΤΩΝ ΣΙΔΗΡΟΔΡΟΜΩΝ
Με βάση τα παραθέματα και τις ιστορικές σας γνώσεις να σχολιάσετε τη φράση: «Ο σιδηρόδρομος έγινε το σύμβολο των νέων καιρών...και συνώνυμο της ανάπτυξης στο 19ο αιώνα».
ΠΑΡΑΘΕΜΑ Α
«Οι σιδηρόδρομοι γεννήθηκαν για να ικανοποιήσουν δύο ανάγκες: η πρώτη ήταν η προφανής επιθυμία από μέρους των επιχειρηματιών να μεταφέρουν τα αγαθά τους όσο το δυνατό γρηγορότερα και φτηνότερα σε μεγάλες αποστάσεις. Παρά τις βελτιώσεις στις μεταφορές που ήδη έχουν αναφερθεί, την περίοδο πριν το 1830, η διακίνηση βαριών υλικών, ιδιαίτερα του γαιάνθρακα, παρέμεινε προβληματική. Είναι αξιοσημείωτο ότι ο πρώτος σιδηρόδρομος κατασκευάστηκε στην Αγγλία το 1825 από το ανθρακωρυχείο του Στόκτον μέχρι το Ντάρλινγκτον κοντά στην ακτή».
ΠΑΡΑΘΕΜΑ Β
«Οι σιδηρόδρομοι επίσης κατασκευάστηκαν για να ικανοποιήσουν και κάτι παραπάνω από απλές βιομηχανικές ανάγκες: συγκεκριμένα την ανάγκη των καπιταλιστών να επενδύσουν κεφάλαια. Άγγλοι όπως εκείνοι που είχαν κάνει μεγάλες περιουσίες με την υφαντουργία, αφού πλήρωναν τα ημερομίσθια των εργατών τους και επανεπένδυαν μεγάλα κεφάλαια στα εργοστάσια τους, διέθεταν πλεονασματικά κέρδη τα οποία ήθελαν να τους αποδώσουν νέα κέρδη, αρκετά και σίγουρα. Η έκρηξη στους σιδηροδρόμους ήταν μια έκρηξη της εκβιομηχάνισης γενικά. Όχι μόνο αύξησε τεράστια τη ζήτηση γαιάνθρακα και πολλών βιομηχανικών αγαθών-σιδηροτροχιών, ατμομηχανών, βαγονιών, κλειδιών σιδηροδρομικών γραμμών-αλλά, επιτρέποντας επιπλέον στα αγαθά να μετακινούνται γρηγορότερα από το εργοστάσιο στο πρατήριο οι σιδηρόδρομοι ελάττωσαν το χρόνο που απαιτούσαν για την πώληση των αγαθών αυτών. Οι γρηγορότερες πωλήσεις σήμαιναν με τη σειρά τους, γρηγορότερη απόδοση του επενδυμένου κεφαλαίου, χρημάτων που μπορούσαν να επανεπενδυθούν για την παραγωγή περισσότερων αγαθών».
ΠΑΡΑΘΕΜΑ Γ
«Οι Έλληνες γεωργοί θα ηύξανον τας εργασίας των, θα κέρδαινον περισσότερα, και φυσικώ τω λόγω θα εβελτιούτο ο υλικός και ηθικός βίος των, και η ανταλλαγή των προϊόντων αμφοτέρων των μερών θα ηύξανε την ποιότητα, την ποσότητα και το κέρδος. Επειδή δε την γεωργίαν παρακολουθούσι πάντοτε αι τέχναι και η βιομηχανία, ως και τανάπαλιν, πολλών γεωργικών προϊόντων, μεταβαλλομένων εις βιομηχανικά προϊόντα, θα ανεπτύσσεντο συγχρόνως αι τέχναι και η βιομηχανία. Τα έως τότε δε εισαγόμενα ομοειδή προϊόντα θα έπαυον, και το εκ τούτων περίσσευμα των χρημάτων μας προκύπτον θα το μεταχειριζόμεθα εις προμήθεια νέων προϊόντων ξένων, ή εγχωρίων, ή και άλλων ηθικών απολαύσεων όχι όπως κατασταθώμεν αυτάρκεις, όπερ αδύνατον, άσκοπον και επιβλαβές, μ’ όλην την σημασίαν ήτις εσχάτως απεδόθη εις την ιδέαν ταύτην, αλλ’ όπως δια της αυτής εργασίας, λαμβάνομεν όσον το δυνατόν περισσότερα. Διότι οι σιδηρόδρομοι δεν εκμεταλλέυονται μόνον τας υπάρχουσας ανάγκας, αλλά πλάττουσι και άλλας νέας».
Α.Ν. ΒΕΡΝΑΡΔΑΚΗ, ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΕΝ ΕΛΛΑΔΙ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΕΝ ΑΘΗΝΑΙΣ 1885
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου